Recenzje sztuk teatralnych

30 czerwca 2025 roku, na zaproszenie Międzynarodowego Festiwalu Tańca Współczesnego Zawirowania, odbył się poruszający spektakl duetu tancerzy z Hiszpanii. W prostocie i uważności – poruszali się bez słów. Naturalny ruch, utkany z ciszy, półmroku i światła, prowadził przez temat natury i domu, przynależności i bycia „tu i teraz”. To był zachwyt nad złożonością ludzkiej egzystencji i głębią cielesnego bycia w świecie. Bezpretensjonalne, głębokie i prawdziwe doświadczenie.

Wieczór 26 czerwca 2025 roku na Międzynarodowym Festiwalu Tańca Współczesnego Zawirowania upłynął pod znakiem trzech prezentacji scenicznych. Publiczność miała okazję zobaczyć dwa spektakle włoskiej grupy Compagnia Bellanda – „Simposio” i „La Dolce Vita” (w choreografii Giovanniego Leonarduzziego i Lii Claudii Latini) oraz „Ja – Teresa” w choreografii Stefano Silvino. Układy włoskiej grupy wyróżniały się dynamiczną fizycznością, ale prostotą przekazu, natomiast propozycja Silvino – bardziej introwertyczna i trudniejsza emocjonalnie – budowała napięcie wokół kruchej ludzkiej tożsamości, uzależnionej od aprobaty zewnętrznego świata. Zestawienie tych estetyk stworzyło ciekawy wieczór – pełen kontrastów, ale też dopełniających się sposobów opowiadania ruchem o życiu.

Czy można śnić obraz, który jest tylko iluzją? A co, jeśli nagle zacznie się poruszać? „Late Lovers of Moon Snow” Teatru Rozbark z Bytomia to taneczna opowieść inspirowana twórczością René Magritte’a – pełna fizycznej, mocnej ekspresji oraz tajemniczych, dziwnych skojarzeń, które przenoszą widza w świat nielogiczności i ludzkich zawiłości. Spektakl balansuje między oryginalnością a nierównością – obok intrygujących, głębokich metaforycznych epizodów pojawiają się fragmenty słabsze, mniej dopracowane. Pokaz jest częścią Międzynarodowego Festiwalu Tańca Współczesnego Zawirowania.

Pełen symboliki i metafory „Prometeusz” to balet w dwóch aktach, zrealizowany w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie w choreografii Krzysztofa Pastora. Twórca przedstawienia w autorski sposób interpretuje grecki mit, koncentrując się na symbolice ognia. Fascynacja metafizyką tego żywiołu sprawia, że w spektaklu taniec zamienia się w rytuał – światło rozjaśnia w nim drogę człowieka ku wolności i postępowi, choć nie bez bólu i nie bez ceny.

Pablo Remón to hiszpański scenarzysta, dramaturg, reżyser filmowy i teatralny. „Zaćmienie w dwóch aktach” to zabawna sztuka tego autora w realizacji Teatru Narodowego – według pomysłu i reżyserii Grzegorza Małeckiego oraz w pełnej energii grze aktorów Teatru Narodowego. Sztuka oferuje nowe jakości w relacji aktor-widz, takie jak szczerość i lekkość – mimo poruszania poważnych życiowych tematów. Jest prostolinijna, swobodna i pozbawiona patosu. Ta bezpretensjonalność wyczuwalna jest w samym przekazie, w znakomitej, zaangażowanej i błyskotliwej grze aktorskiej oraz w minimalistycznej scenografii.

„Nagle, ostatniego lata” to dramat Tennessee Williamsa z 1957 roku, którego akcja toczy się w latach 30. XX wieku, w Nowym Orleanie – mieście pełnym kontrastów i społecznych napięć na amerykańskim Południu. Sztuka podejmuje temat lobotomii – inwazyjnego zabiegu chirurgicznego mózgu, niegdyś stosowanego w leczeniu ciężkich zaburzeń psychicznych. W dramacie zabieg ten funkcjonuje zarówno dosłownie, jak i symbolicznie – jako sposób na „usunięcie” niechcianych wspomnień, emocji czy niewygodnych prawd. Zamiast zmierzyć się z rzeczywistością, bohaterowie wolą ją wyprzeć – wyciąć z pamięci, jakby była chorobą. Williams pokazuje, jak społeczne i rodzinne mechanizmy przemocy mogą maskować się pod pozorem opieki i racjonalnych decyzji. To opowieść o hipokryzji, manipulacji i przedmiotowym traktowaniu drugiego człowieka. A także o tym, jak cienka granica dzieli troskę od przemocy czy wspomnienie od halucynacji.

Wśród zaproszonych na 45. Warszawskie Spotkania Teatralne gości znalazł się NTGent – miejski teatr działający w Królewskim Teatrze Holenderskim w Gandawie. Spektakl belgijskich twórców „Medea’s children” oparty na micie o Medei to niepokojąca opowieść o przemocy, bezradności i współczesnym świecie widzianym oczami dziecka. Dziecięcy bohaterowie – śledzeni przez kamerę, komentujący i odgrywający historię – stają się jednocześnie świadkami, ofiarami i oprawcami w okrutnej opowieści o świecie dorosłych. W tej niezwykłej teatralnej formie twórcy łączą przestrzeń niewinności z tragiczną narracją, budując poruszające „teatrum w teatrze”. To nie tylko zaskakująca interpretacja tragedii Eurypidesa, ale także bolesna diagnoza świata, który my – dorośli – tworzymy dzieciom, i tego, jak przejmują one nasze emocje oraz wzorce zachowań.

Gość 45. Warszawskich Spotkań Teatralnych – Royal District Theatre Tbilisi z Gruzji – sięgnął po temat bezlitosnej powtarzalności historii. Ujął go w stylizowanej i bezpruderyjnej formie, wobec której trudno pozostać obojętnym. Głośna, intensywna, miejscami utopijna interpretacja osadzona w duchu kampu, wystawia widza na próbę, mieszając bunt z poetyką prowokacji. Spektakl „LIBERTÉ [trigger warning]” to próba artystycznej ekspresji operującej wysokim poziomem abstrakcji. Przez ponad dwie godziny artyści tworzą krzykliwą mozaikę słów i obrazów – nie zawsze oczywistą i jednoznaczną – co sprawia, że odbiór tej sztuki staje się wymagającym doświadczeniem. Można odnieść wrażenie, że twórcy poruszają się w rzeczywistości rządzącej się własnymi zasadami, niekoniecznie licząc się z potrzebą komunikatywności wobec widza.

„Kreacje” to cykl warsztatów choreograficznych w Teatrze Wielkim – Operze Narodowej w Warszawie, w których tancerze baletowi samodzielnie tworzą i prezentują własne choreografie, biorąc odpowiedzialność także za całą oprawę artystyczną i organizację swoich spektakli. To przestrzeń twórczych poszukiwań i rozwijania indywidualnego języka ruchu. Z roku na rok coraz wyraźniej krystalizuje się artystyczna dojrzałość uczestników – ich choreografie stają się bardziej świadome, spójne i odważne. Trzy wyjątkowe tegoroczne dzieła – Kristófa Szabó, Antonio Lanzo i Gianniego Melfi – są tego najlepszym dowodem: świadczą o ugruntowanej dojrzałości artystycznej ich twórców i wyrazistym, autorskim języku tanecznym. To choreografie, które mogą z powodzeniem funkcjonować jako samodzielne spektakle sceniczne.

Czy można przygotować się na śmierć, żyjąc poza czasem? Spektakl „Czarodziejska góra” Krystiana Lupy, oparty na powieści Tomasza Manna, to podróż w głąb ducha epoki, która chyli się ku końcowi. Przedstawia kryzys wartości, duchową niepewność i ideologiczne napięcia. W świecie, gdzie kontemplacja zastępuje działanie, a rozważania przysłaniają realność, nadchodzi coś, co brutalnie przypomina o swoim istnieniu. Spektakl powstał w Jaunimo Teatras w Wilnie i został pokazany polskiej publiczności dzięki zaproszeniu Teatru Polskiego w Warszawie na Festiwal „Lamentacje”. Lupa wydobywa z powieści niepokój czasu przełomu – między życiem a śmiercią, świadomością a ucieczką od niej. To historia poszukiwań, prób uchwycenia sensu w rozpadającym się świecie i upadku iluzji.